Genderaspecten bij Magirus: geen toerten van een lulletje rozenwater

De persoonlijke opmerkingen van Magirus bij zijn hoofdstuk met recepten voor toerten werpen een interessante blik op de huiselijke samenleving van man en vrouw in het begin van de 17de eeuw in de Nederlanden. zie p.83-84).

Taarten en toerten

Taarten, of liever gezegd ‘toerten’ zijn voor Magirus een soort wondermiddel. Magirus legt het verschil tussen taarten en toerten haarfijn uit. Toerten bak je voor gasten op vastendagen en voor zieken; taarten bak je, als je man een slechte bui heeft of als er onverwacht bezoek voor hem langskomt.
Toerten zijn dus speciaal, chique. Wellicht laat dit iets zien van de status van het Frans, dat toen in Brussel de voertaal was die in hofkringen en andere regerende instanties werd gesproken.
Magirus schreef echter in de volkstaal, maar doet zich hier voor de grap deftig voor. Hij geeft slechts recepten voor toerten, puur ironie naar mijn mening. Die gaan erin als koek, zal hij grinnikend gedacht hebben.

Het precieze verschil tussen een taart en een toert is overigens uit 17de-eeuwse teksten niet duidelijk op te maken. Een toert was meestal een verfijnde, met deeg afgedekte taart, vaak met een vleesvulling. Dat gaat bij Magirus niet op, want ook de ongedekte vruchten- of kaastaarten zijn bij hem een toert.

Genderaspect: de strijd om de broek

Magirus speelt in zijn opdracht bij het Koocboec in op het gevoel van vrouwen door te stellen dat de liefde van de echtgenoot door de maag gaat, en dat de man graag lekker wil eten als hij moe thuis komt van werk.
De taakverdeling binnen het huwelijk van de gegoede burger in de vroegmoderne tijd was duidelijk: de man was als kostwinner verantwoordelijk voor de bedrijfsvoering en de vrouw bestierde de huishouding.

Voorbeelden van een omgekeerde taakverdeling zijn echter vanaf de 16de eeuw volop te zien op oude prenten. Dat is goed zichtbaar op de titelprent van de tweede druk van Magirus' Koockboeck uit 1663 (linker afbeelding), waar de vrouw de broek aan heeft; een knipoog naar het beeld dat werd herkend. De vrouw staat dreigend met een schuimspaan de man vermanend toe te spreken, terwijl deze met een gelaten blik het spit draait.

Een prent uit een werk van Jacob Cats (1627; afbeelding rechts) laat een soortgelijk beeld zien.

‘De strijd om de broek’ is een oud thema van prenten. De boodschap van de voorstelling is dat de man ervoor moet oppassen geen slachtoffer te worden van vrouwelijke heerszucht. Daarom moet hij goed uitkijken met wie hij trouwt en zijn leidersrol met vaste hand waarmaken.

Dat klinkt vreemd vanuit de geëmancipeerde blik van nu.
In de zeventiende eeuw echter kreeg het huwelijk in de burgerlijke samenleving een steeds belangrijker positie en men streefde ernaar dat wettelijk beter te beschermen en te controleren. Tegelijkertijd was het huwelijk daarmee onherroepelijker, en de keuze van de huwelijkspartner was voor iedereen van groot belang. Een einde maken aan een officieel gesloten huwelijk was in die tijd praktisch uitgesloten. 'Weet waar je aan begint', was het advies.
Prenten zoals hierboven staan afgebeeld, waren vroeger leerzaam en vermakelijk tegelijk.

Magirus speelt geestig in op dit thema van de omgekeerde wereld, door aan het begin van zijn omvangrijke taartenhoofdstuk op te merken dat hij met zijn recepten duidelijk wil laten zien dat hij geen lulletje rozenwater is, een koekenbakker of lulhannes, maar dat ie echt iets in zijn mars heeft.
Dat resulteert in ruim 55 mooie recepten van alleen maar 'toerten'...

[Home]      Laatste wijziging: 08-11-07